W przeciągu ostatnich lat wzrosła świadomość seniorów odnośnie korzyści wynikających z prowadzenia zdrowego trybu życia. Mimo to dolegliwości układu krążenia są tymi, które najczęściej dotykają osoby starsze.

Jaką rolę odgrywa kwestia edukacji w chorobach sercowo-naczyniowych?

Edukacja odgrywa kluczową rolę w prewencji chorób sercowo-naczyniowych. W znacznym stopniu możemy ich uniknąć, gdyż poznaliśmy czynniki zwiększające ryzyko rozwoju miażdżycy i jej następstw. Wysokie stężenie lipidów tzw. „wysoki cholesterol”, szczególnie frakcji LDL, podwyższony poziom cukru we krwi, nadwaga, nadciśnienie tętnicze, palenie tytoniu i siedzący tryb życia dawno zostały zidentyfikowane jako sprzyjające rozwojowi miażdżycy. Wiemy, że jej wstępna faza rozwija się bardzo wcześnie, już w wieku dziecięcym. Wymienione powyżej stany poprzedzające rozwój miażdżycy możemy kontrolować prowadząc zdrowy tryb życia, pamiętając o codziennych wyborach dietetycznych, regularnie zażywając ruchu i oczywiście nie palic tytoniu. Musimy jedynie o tym wiedzieć i chcieć, a wiedza płynie z edukacji. Dostępnych jest wiele informacji na powyższe tematy, chociażby na stronach internetowych Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego, w licznych broszurach i popularnych opracowaniach. Nie ulega dla mnie wątpliwości, że najlepszą strategią byłoby wdrażanie pewnych zachowań bardzo wcześnie, już na etapie przedszkoli i kontynuacja nauki o zdrowiu w szkole. Edukacja powinna być oparta na przekonywaniu o jego wartości, a nie straszeniu konsekwencjami zaniechań. Zdrowie jest ważne w każdym okresie życia, także starość może być zdrowa. Warto o to zabiegać. Znam wiele przykładów ludzi 80+ którzy bardzo aktywnie podchodzą do rekreacji i sprzyja to ich witalności i sprawności intelektualnej.

Jak istotny element przed uchronieniem się od chorób serca stanowi profilaktyka?

Choroby serca i naczyń wynikające z miażdżycy i jej powikłań są w ogromnej mierze zależne od czynników ryzyka, czyli sprzyjających ich rozwojowi zachowań (np. siedzący tryb życia, palenie tytoniu), poprzedzających stanów chorobowych (np. nadciśnienie tętnicze czy cukrzyca, nadwaga i otyłość) oraz zaburzeń gospodarki węglowodanowej (wzrost stężenia glukozy) oraz tłuszczowej (wzrost stężenia cholesterolu i jego frakcji LDL). Należy dodać do nich zanieczyszczenie powietrza. Dlatego bardzo ważne są działania profilaktyczne nakierowane na kontrolę tych stanów w celu zmniejszenia ryzyka zachorowania na zawał serca, niewydolność serca czy udar mózgu. Prawidłowa dieta, regularna aktywność fizyczna, niepalenie tytoniu i okresowa kontrola ciśnienia tętniczego oraz poziomu cukru i cholesterolu w surowicy krwi przyczynia się do znaczącej redukcji liczby chorych na serce w tych krajach, w których udało się wyrobić w społeczeństwie nawyki zachowań prozdrowotnych. W tym kontekście, administracja państwa powinna zadbać o redukcję zanieczyszczenia naszego środowiska. Przynosi to udowodnione efekty, ludzie żyją dłużej i w lepszym komforcie.

Jakie są najbardziej charakterystyczne objawy chorób serca?

Chorób serca jest bardzo wiele, podobnie objawów, które mogą na nie wskazywać, dlatego nie sposób wszystkich wymienić. Warto zapamiętać, że pojawiający się w czasie wysiłku ból w klatce piersiowej, który zmusza do zatrzymania i ustępuje po odpoczynku jest bardzo charakterystyczny dla choroby wieńcowej i powinien bezwzględnie skłonić do wizyty u lekarza rodzinnego. Jeżeli taki ból pojawia się coraz częściej, może zwiastować zawał serca. Jeżeli pojawia się nagle i nie ustępuje całkowicie wskazuje zwykle na zawał serca. Wtedy należy bezzwłocznie wezwać pomoc, by jak najszybciej kardiolog mógł przystąpić do leczenia zawału. W tej sytuacji liczy się każda minuta.

Podobne bóle mogą wynikać z innych ciężkich chorób serca, wymagających wdrożenia leczenia. Warto jednak zwrócić uwagę na fakt, że choroba wieńcowa nie zawsze manifestuje się w klasyczny sposób. U ludzi w starszym wieku nierzadko na początek tej poważnej choroby może wskazywać nagła duszność, omdlenie, nieuzasadniony niepokój. Niemiarowe bicie serca, które może być odczuwane jako szarpnięcia w klatce piersiowej, jakby „uderzenia od wewnątrz” wskazuje zwykle na zaburzenia rytmu serca. Mogą następować szybko po sobie w przebiegu częstoskurczu. Zaawansowane zaburzenia rytmu serca mogą prowadzić nawet do utraty przytomności. Warto samemu ocenić miarowość rytmu serca wyczuwając tętno na tętnicy promieniowej lub szyjnej. W ten sposób sami możemy wykryć migotanie przedsionków, częstą arytmię ludzi w starszym wieku, której powikłaniem jest udar mózgu. Jego ryzyko minimalizuje terapia przeciwkrzepliwa, która po rozpoznaniu migotania przedsionków włączamy, o ile nie ma przeciwwskazań. Na chorobę serca, zwykle na jego niewydolność, wskazuje postępująca utrata sił w ciągu kolejnych miesięcy, uczucie braku powietrza w wysiłku, stopniowo odczuwane także w spoczynku.

Na zaawansowaną niewydolność serca wskazuje duszność pojawiająca się po położeniu się i zmniejszająca po przyjęciu pozycji siedzącej. Warto okresowo sprawdzić, czy nasze tętno jest miarowe, badając je na tętnicy promieniowej lub szyjnej. Ta bardzo prosta ocena może wykazać niemiarowość wynikającą z migotania przedsionków. Należy podkreślić, występowanie niewydolność serca narasta z wiekiem, powyżej 80 r.ż. jest obecna u 10% populacji.

Źródło: Artykuł pochodzi z edukacyjnego projektu prasowo-internetowego „Życie Seniora – żyj zdrowo i aktywnie”, który ukazał się 29 maja 2017 r. wraz z gazetą Nasze Miasto.