Żywienie i styl życia osób starszych to główny temat III Narodowego Kongresu Żywieniowego, zorganizowanego na PGE Narodowym w Warszawie przez Instytut Żywności i Żywienia (26-27 stycznia 2018 roku).

W wydarzeniu udział wzięło około 1000 osób: przedstawiciele władz państwowych i samorządów, politycy, naukowcy, lekarze, dietetycy, dziennikarze i sami seniorzy.

Wśród gości Kongresu byli m.in. przedstawiciele Ministerstwa Zdrowia (w tym wiceministrowie: Zbigniew Król i Marek Tombarkiewicz), Sekretarz Stanu w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów Jarosław Pinkas, Konsultant Krajowy w dziedzinie zdrowia publicznego Mirosław Wysocki, Główny Inspektor Sanitarny Marek Posobkiewicz, Dyrektor Biura WHO w Polsce Paulina Karwowska i Prezydent Pracodawców RP Andrzej Malinowski.

W inauguracyjnym wystąpieniu Dyrektor Instytutu Żywności i Żywienia, prof. Mirosław Jarosz – uzasadniając wybór tematyki Kongresu – podkreślił, że polskie społeczeństwo się starzeje: już obecnie co piąty Polak ma 65 lat lub więcej, a w 2050 roku w takim wieku będzie ponad jedna trzecia mieszkańców kraju.

Profesor Jarosz zwrócił uwagę, że szybki wzrost populacji seniorów w XXI w. będzie skutkował zwiększeniem zapotrzebowania na długoterminową opiekę medyczną oraz będzie stanowił olbrzymie obciążenie dla systemu socjalnego.

Dyrektor Instytutu Żywności i Żywienia wskazał przy tym, że jednym z najważniejszych i najtańszych działań prewencyjnych w starzejącym się społeczeństwie jest powszechna edukacja w zakresie stylu życia (w tym żywieniowa). Dobry stan zdrowia osób w starszym wieku to nie tylko odpowiedni sposób żywienia, lecz także uprawianie aktywności zarówno fizycznej, jak i umysłowej.

Następnie Dyrektor Mirosław Jarosz przedstawił Piramidę Zdrowego Żywienia i Aktywności Fizycznej dla osób w wieku starszym. Jest to kompleksowa idea żywienia, której realizacja daje szansę na aktywne i zdrowe starzenie.

U podstaw części żywieniowej Piramidy znajdują się nie tylko warzywa i owoce, ale również woda, co podkreśla konieczność zwrócenia szczególnej uwagi na regularne picie odpowiedniej ilości płynów. Na kolejnych piętrach Piramidy znajdują się produkty zbożowe oraz produkty mleczne: szczególnie polecane dla osób w wieku starszym są fermentowane napoje mleczne i białe sery z uwagi na często występującą nietolerancję laktowy (cukier mleczny). Najwyższe piętra Piramidy wskazują, że w diecie osób w wieku starszym z produktów będących cennym źródłem białka powinny znaleźć się także ryby, jaja, chude mięso, a czasem również nasiona rośli strączkowych. Natomiast z tłuszczów polecane są oleje roślinne.

Ponadto w zaleceniach wskazano, że osoby starsze obok wody powinny uwzględnić w swojej diecie herbatę i kawę. Zaleca się, żeby unikały cukru i soli, a do potraw dodawały zioła. Podstawa Piramidy dedykowana jest aktywności fizycznej, na którą osoby starsze powinny przeznaczyć przynajmniej 150 minut tygodniowo. Warunkiem zachowania dobrego stanu zdrowia w tym wieku jest również zaangażowanie w działalność społeczną i włączenie się w życie rodzinne.

W towarzyszących Piramidzie zaleceniach podkreślono ponadto potrzebę regularnego spożywania posiłków, nieco częściej niż w młodszym wieku, a także zalecono niespożywanie alkoholu, m.in. ze względu na jego interakcje z lekami. Zalecono ponadto przyjmowanie preparatów witaminy D przez cały rok.

Pierwszego dnia Kongresu naukowcy z uczelni wyższych i instytutów badawczych z całej Polski przedstawili ponad 20 prezentacji poświęconych różnym aspektom zdrowego starzenia się.

Prof. Tomasz Brzozowski z Collegium Medicum UJ zaprezentował najnowsze wyniki badań nad przewodem pokarmowym starzejącego się organizmu człowieka. Wskazał, że mała aktywność ruchowa, niewłaściwa dieta i nadużywanie leków – w połączeniu ze zmianą struktury i funkcji przewodu pokarmowego u osób w podeszłym wieku – mogą prowadzić do poważnych problemów i chorób.

Dr Ewa Rychlik z IŻŻ mówiła o przyczynach występowania niedoborów mikro- i makroelementów w organizmie seniora – wynikających zarówno ze zmian fizjologicznych, jak też ze sposobu odżywiania się. Wskazywała m.in. na możliwe u osób starszych niedobory kwasów tłuszczowych n-3, wapnia, witaminy D, żelaza, cynku, witaminy B12 i kwasu foliowego oraz antyoksydantów.

Prof. Longina Kłosiewicz-Latoszek z IŻŻ przedstawiła wyniki badań wskazujące na zmiany w metabolizmie u osób starszych jako przyczynę zwiększonego ryzyka chorób sercowo-naczyniowych i cukrzycy. Jednocześnie jednak zwróciła uwagę, że ryzyko to można ograniczyć dzięki prawidłowemu odżywianiu i aktywności fizycznej.

Podczas sesji poświęconej długowieczności prof. Monika Puzianowska-Kuźnicka z Instytutu Medycyny Doświadczalnej i Klinicznej PAN mówiła o genetycznych podstawach starzenia się, podkreślając jednak, że długość życia zależy w ogromnej mierze od czynników środowiskowych. Wstępne wyniki badań wskazują, że wydłużeniu życia – i to niezależnie od działania genów – sprzyja ograniczenie kalorii oraz spożywanie pokarmów pochodzenia roślinnego. Przyczyniają się do tego również regularny wysiłek fizyczny i umysłowy czy unikanie używek (zwłaszcza tytoniu).

Dr Hanna Mojska z IŻŻ prezentowała zagadnienie biomarkerów starzenia się, czyli parametrów pozwalających przewidywać możliwość wystąpienia chorób lub możliwość spadku zdolności funkcjonalnych organizmu. Badania nad markerami pozwolą w przyszłości lepiej przeciwdziałać schorzeniom związanym z wiekiem.

Dr Regina Wierzejska z IŻŻ przedstawiła wyniki intensywnie prowadzonych od 10 lat badań nad witaminą D, wskazując, że ryzyko niedoboru tej witaminy dotyczy w Polsce około 90% osób powyżej 60 roku życia. Według niektórych badań, niedobory witaminy D zwiększają nawet dwukrotnie ryzyko wystąpienia demencji i trzykrotnie ryzyko wystąpienia choroby Alzheimera.

Dr Dorota Szostak-Węgierek z WUM prezentowała wyniki badań nad dietami, które w istotny sposób zmniejszają ryzyko wystąpienia zaburzeń poznawczych oraz choroby Alzheimera. Wskazała na korzyści ze stosowania takich diet, jak dieta DASH, dieta śródziemnomorska czy tradycyjna dieta japońska.

W sesji dotyczącej aktywności fizycznej u osób w starszym wieku, prof. Andrzej W. Ziemba z Instytutu Medycyny Doświadczalnej i Klinicznej PAN wskazywał na istniejący wpływ wieku człowieka na zmiany w układzie oddechowym oraz w układzie krążenia podczas wysiłku, jak również na masę ciała, w tym masę mięśniową i zawartość tkanki tłuszczowej. W świetle badań, aktywność ruchowa – nawet podjęta w starszym wieku – przeciwdziała niekorzystnym zmianom fizjologicznym.

O wpływie aktywności fizycznej na starzejący się organizm mówił prof. Tomasz Kostka z Uniwersytetu Medycznego w Łodzi. Podkreślał, że aktywność fizyczna ma znaczenie zarówno w profilaktyce, jak i w terapii chorób przewlekłych i niepełnosprawności. Trening fizyczny wpływa korzystnie na obniżenie m.in. ryzyka chorób krążenia, otyłości, ryzyka upadku czy częstotliwości występowania infekcji. A przede wszystkim wydłuża jakość i długość życia.

Zalecenia w zakresie ćwiczeń fizycznych dla osób starszych przedstawiła prof. Ewa Kozdroń z warszawskiej AWF. Aktywność fizyczna powinna obejmować ćwiczenia wydolnościowe, siłowe, gibkościowe oraz ćwiczenia równowagi i koordynacji. Należy pamiętać przy tym o rozgrzewce, jak i o wyciszeniu się po zakończeniu wysiłku.

Osobną sesję kongresową poświęcono żywieniu w chorobach przewlekłych. Prof. Marian Grzymisławski i mgr Małgorzata Moszak z Uniwerystetu Medycznego w Poznaniu prezentowali współczesną wiedzę naukową w zakresie żywienia w chorobach niezapalnych jelit i celiaklii. Dr Małgorzata Zwolińska-Wcisło przedstawiła zagadnienie żywienia w chorobach wątroby i dróg żółciowych. Prof. Barbara Cybulska omówiła tematykę żywienia pacjentów z chorobami sercowo-naczyniowymi. Prezentację na temat żywienia w cukrzycy poprowadziła mgr inż. Aleksandra Cichocka z IŻŻ. Żywienie w osteoporozie było tematem wystąpienia prof. Jadwigi Charzewskiej z IŻŻ. Dr Magdalena Milewska z WUM mówiła natomiast o planowaniu żywienia osób starszych poddanych hospitalizacji. Prof. Marek Woźniewski z AWF we Wrocławiu opowiedział o istotnym znaczeniu aktywności fizycznej dla życia chorych na choroby przewlekłe oraz dla ich leczenia.

Ostatnia piątkowa sesja poświęcona była wybranym ważnym zagadnieniom z zakresu żywienia seniorów. Dr Katarzyna Stoś z IŻŻ przedstawiła zalecenia i ostrzeżenia dotyczące stosowania suplementów diety, wskazując na istotne znaczenie, jakie ma konsultacja diety z lekarzem lub dietetykiem.

Mgr inż. Magdalena Siuba-Strzelińska z IŻŻ wskazała, że istnieje coraz więcej badań wskazujących na pozytywny wpływ niektórych składników żywności na prewencję i leczenie depresji – m.in. wieloniensyconych kwasów tłuszczowych omega-3, witamin z grupy B, magnezu, witaminy D i kawy. Wśród zaleceń wymienione zostało stosowanie „tradycyjnych” wzorców żywieniowych, takich jak diety śródziemnomorska, norweska lub japońska.

Mgr inż. Iwona Sajór oraz mgr Magdalena Hajduczek-Zgażańska przedstawiły korelację pomiędzy problemami psychospołecznymi osób starszych a ich niechęcią do zmiany nawyków żywieniowych i podjęcia wskazanej dietoterapii.

Dr Dariusz Włodarek z SGGW mówił o znaczeniu soków w żywieniu osób starszych. Wpływ regularnego spożywania warzyw i owoców sprzyja zachowaniu zdrowia przez osoby starsze, jednak stosunkowo mało badań ocenia wpływ soków na zdrowie seniorów. Niemniej stwierdzono, że spożywanie soków może generalnie korzystnie wpływać na układ krążenia, zmniejszenie ryzyka demencji, mieć działanie przeciwnowotworowe orz wpływać na przebieg astmy.

Drugi dzień Kongresu zdominowały debaty prowadzone przez naukowców i praktyków specjalizujących się w zakresie medycyny, dietetyki, psychologii oraz aktywności fizycznej. Myślą przewodnią dyskusji był wybór stylu życia sprzyjający długowieczności i zdrowemu starzeniu się.

Podjęto m.in. tematykę odżywiania w chorobach przewlekłych oraz kwestię wyboru diety i przyjmowania suplementów w trakcie leczenia farmakologicznego. Dyskutowano ponadto na temat wybierania „zdrowych” produktów żywnościowych podczas zakupów. Osobne debaty poświęcono aktywności fizycznej dla seniorów oraz kwestii wsparcia psychologicznego w problemach z żywieniem.

Drugi dzień Kongresu poświęcony był też edukacji w praktyce. Dla uczestniczących w nim osób starszych przewidziano: porady eksperckie (lekarze, dietetycy, rehabilitacji, psycholodzy), badania składu ciała, pokazy rekomendowanych form aktywności oraz pokaz kulinarny.

Elementem merytorycznym, prezentowanym i propagowanym przez Instytut Żywności i Żywienia w trakcie obu dni Kongresu, była Piramida Zdrowego Żywienia i Aktywności Fizycznej dla osób w wieku starszym – opracowane po raz pierwszy zestawienie zaleceń i porad, uwzględniające specyficzne potrzeby osób w starszym wieku.

Jednym z najważniejszych i najtańszych działań prewencyjnych – umożliwiających ludziom w starszym wieku bycie aktywnym i zdrowym, w miarę możliwości bez obciążeń chorobowych i inwalidztwa – jest powszechna edukacja w zakresie stylu życia (w tym żywieniowa) osób starszych.

Wielu seniorów w konsekwencji niewłaściwego żywienia i braku aktywności fizycznej wycofuje się z aktywnego życia, nie podejmuje działań zawodowych, alienuje się mocno z życia rodzinnego i społecznego. Słabną fizycznie, umysłowo i emocjonalnie, choć mogliby funkcjonować bardziej aktywnie i bardziej twórczo.

I właśnie w odpowiedzi na potrzebę intensyfikacji działań edukacyjnych seniorów w zakresie stylu życia, Instytut Żywności i Żywienia opracował Piramidę Zdrowego Żywienia i Aktywności Fizycznej dla osób w wieku starszym jako proste wyjaśnienie kompleksowej idei żywienia, której realizacja daje większe szanse na aktywne, zdrowe i pogodne starzenie.

Źródło: https://ncez.pl/aktualnosci/iii-narodowy-kongres-zywieniowy